Μπορεί η Ελλάδα να εξάγει πράσινη ενέργεια;

Η ανάπτυξη των ΑΠΕ προχωρά με αλματώδεις ρυθμούς, ενώ παραμένει αμείωτο το επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα έργα, με τα φωτοβολταϊκά να έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια τα «σκήπτρα» από τα χερσαία αιολικά

Μπορεί η Ελλάδα να γίνει εξαγωγέας πράσινης ενέργειας; 

Ο στόχος είναι ρεαλιστικός, υπό την προϋπόθεση ότι θα προχωρήσουν τα σχέδια των διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων για τη μεταφορά της ενέργειας στα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα της Ευρώπης. Η ανάπτυξη των ΑΠΕ προχωρά με αλματώδεις ρυθμούς, ενώ παραμένει αμείωτο το επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα έργα. 

Ποια ρεκόρ σημειώθηκαν το 2023;

Τον Αύγουστο καταγράφηκε η μεγαλύτερη μηνιαία παραγωγή από ανανεώσιμες στην ιστορία της χώρας: 2,25 Τεραβατώρες (TWh). Κανέναν μήνα του έτους η παραγωγή από ΑΠΕ δεν έπεσε κάτω από 1,5 ΤWh, επίσης για πρώτη φορά. Μαζί με την παραγωγή των υδροηλεκτρικών η συνολική «πράσινη» ενέργεια έφτασε το 2023 στις 25 TWh και κάλυψε το 57% του ενεργειακού μείγματος, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ δεκαετίας. Από το 2014, η παραγωγή των ΑΠΕ αυξήθηκε κατά 147%. Η συμμετοχή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην κάλυψη της ζήτησης αυξάνεται ραγδαία (την τελευταία δεκαετία κατά 151%), φτάνοντας το 2023 σε ποσοστό-ρεκόρ άνω του 43%.

Υπάρχει «χώρος» για περισσότερη πράσινη ενέργεια;

Ήδη από τώρα τα έργα που βρίσκονται σε λειτουργία (ισχύος 13 GW) και εκείνα που έχουν λάβει όρους σύνδεσης με το δίκτυο (ισχύος 15 GW) υπερκαλύπτουν τον στόχο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα για συνολική εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ 23,5 GW στο τέλος της δεκαετίας. 
Την ίδια στιγμή, η μέγιστη ζήτηση για ηλεκτρισμό στην Ελλάδα είναι 10 GW, o διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος στο σύστημα είναι σήμερα 19 GW και θα αυξηθεί στα 29 GW στο τέλος της δεκαετίας με τις διασυνδέσεις που προγραμματίζει ο ΑΔΜΗΕ. Με άλλα λόγια, έχει καλυφθεί ήδη ο ηλεκτρικός χώρος έως το τέλος της δεκαετίας, ενώ το ήδη καταγεγραμμένο επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα έργα (αιολικά, φωτοβολταϊκά, υβριδικά, υδροηλεκτρικά, αποθήκευση κ.λπ.) ξεπερνά τα 130 GW.

Ενδείξεις «υπερθέρμανσης»

Το επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα ισχύ ΑΠΕ είναι πολλαπλάσιο των εθνικών στόχων και αγκαλιάζει όλες τις τεχνολογίες, με τα φωτοβολταϊκά να έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια τα «σκήπτρα» από τα χερσαία αιολικά και την αποθήκευση να «μαγνητίζει» όλο και περισσότερο τους επενδυτές, εν αναμονή και των πρώτων διαγωνισμών για τα υπεράκτια αιολικά πάρκα. Τα στοιχεία αποτυπώνουν μια εικόνα υπερθέρμανσης της εγχώριας αγοράς ΑΠΕ, αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό και ενός πλασματικού ενδιαφέροντος από επενδυτές που προσβλέπουν σε αγοραπωλησίες αδειών και όχι στην ανάπτυξη έργων. 

Ήλιος ή άνεμος;

Η ισχύς των φωτοβολταϊκών έργων με άδεια παραγωγής ανέρχεται σε 35,6 GW και των αιολικών με άδεια παραγωγής στα 21,6 GW. Ο ήλιος κυριαρχεί έναντι του ανέμου στα επόμενα στάδια ωρίμανσης των έργων, και μάλιστα με εντυπωσιακή διαφορά. Η ισχύς φωτοβολταϊκών που έχουν λάβει έγκριση περιβαλλοντικών όρων ανέρχεται σε 29,5 GW και η αντίστοιχη ισχύς των αιολικών σε 6,1 GW. Πάντως, στο επόμενο στάδιο ωρίμανσης των έργων με άδεια εγκατάστασης η ψαλίδα κλείνει σημαντικά, με τα φωτοβολαϊκά έργα να συγκεντρώνουν ισχύ 3,1 GW και τα αιολικά 2 GW. Το στοιχείο είναι ενδεικτικό και του μεγέθους του πλασματικού ενδιαφέροντος στον τομέα των φωτοβολταϊκών. 

Η ανάπτυξη των ΑΠΕ προχωρά με αλματώδεις ρυθμούς, ενώ παραμένει αμείωτο το επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα έργα, με τα φωτοβολταϊκά να έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια τα «σκήπτρα» από τα χερσαία αιολικά. 

Η κρισιμότητα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων

Ακόμη και η υλοποίηση ενός πολύ μικρού ποσοστού των αδειοδοτημένων νέων έργων ΑΠΕ οδηγεί σε ένα πλεόνασμα παραγωγής που, εάν δεν βρει έξοδο προς άλλες αγορές, θα εξελιχθεί σε απειλή για τη βιωσιμότητά τους αλλά και για την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος. Το στοίχημα θα κριθεί από την πορεία ωρίμανσης και ολοκλήρωσης των ηλεκτρικών διασυνδέσεων εξαγωγικού προσανατολισμού που έχει σχεδιάσει ο ΑΔΜΗΕ. Οι πιο ώριμες εξ αυτών είναι ο Great Sea Interconnector, που θα δώσει τη δυνατότητα μεταφοράς πράσινης ενέργειας από την Ελλάδα προς την Κύπρο και το Ισραήλ, και η δρομολογούμενη δεύτερη διασύνδεση με την Ιταλία, που θα τριπλασιάσει τη μεταφορική ικανότητα ηλεκτρισμού μεταξύ των δύο χωρών. Το έργο όμως που θα κρίνει το στοίχημα της ανάδειξης της χώρας σε εξαγωγέα πράσινης ενέργειας είναι η ηλεκτρική διασύνδεση Eλλάδας-Γερμανίας Green Aegean, που ο πρωθυπουργός έθεσε για πρώτη φορά στο τραπέζι των συζητήσεων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την περασμένη άνοιξη. Έκτοτε ο ΑΔΜΗΕ εξελίσσει το πρότζεκτ που έχει ήδη υποβληθεί προς ένταξη στο νέο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ENTSO-E, με απώτερο στόχο την ένταξή του στην επόμενη λίστα των Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος. 

Αντέχουν τα δίκτυα; 

Τα ηλεκτρικά δίκτυα, όπως έχει επισημάνει και ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, μπορεί να αποτελέσουν τον «αδύναμο κρίκο» της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του, η επίτευξη των εθνικών στόχων προϋποθέτει την προσθήκη ή την ανακαίνιση ενός συνόλου δικτύων 80 εκατ. χλμ. μέχρι το 2040. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε στα τέλη του 2023 το Grid Action Plan, ένα σχέδιο δράσης για την επιτάχυνση της ενίσχυσης των δικτύων, που συνοδεύεται από επενδύσεις άνω του μισού τρισ. ευρώ μέχρι το 2030.

Το τοπίο το 2030

Ο στόχος 80% της ηλεκτρικής ενέργειας να παράγεται το 2030 από ΑΠΕ
ισχύς αιολικών 9,5 GW (1,9 GW υπεράκτια)
ισχύς φωτοβολταϊκών 13,4 GW ι
ισχύς υδροηλεκτρικών 3,8 GW
εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας 5,3 GW (3,1 GW σε μπαταρίες και 2,2 GW σε αντλησιοταμίευση) 

Η εικόνα σήμερα

Συνολική ισχύς έργων ΑΠΕ 13,3 GW (5,8 GW στο δίκτυο του ΑΔΜΗΕ και 7,5 GW στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ)
έργα που έχουν λάβει άδεια/βεβαίωση παραγωγής 105,8 GW
έργα αποθήκευσης ενέργειας που έχουν αδειοδοτηθεί 792 έργα για ισχύ 43 GW

(Εικονογράφηση: Φίλιππος Αβραμίδης)