Από την ενεργειακή φτώχεια στην ενεργειακή δικαιοσύνη

Ανάμεσά μας υπάρχουν συνάνθρωποι που στην καθημερινότητά τους καλούνται να επιλέξουν στο δίλημμα «αν θα αγοράσουν φαγητό για την οικογένειά τους ή αν θα ζεσταθούν».

Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή ο αποκλεισμός ή η ανεπαρκής πρόσβαση των νοικοκυριών στην ενέργεια, το οποίο περιγράφεται ως ενεργειακή φτώχεια ή ενεργειακή αποστέρηση, έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης στην Ευρώπη αλλά και στην χώρα μας, καθώς επηρεάζει, τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον, την κοινωνική συνοχή, την οικονομία και την πολιτική.

Και πως να μην βρίσκεται άλλωστε όταν σχεδόν τέσσερα στα δέκα ελληνικά νοικοκυριά πλήττονται από την κοινωνική αυτή μάστιγα, που έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των πληγέντων.

Τις τραγικές συνέπειες τις βιώσαμε στην είδηση των θανάτων συνανθρώπων μας από μαγκάλια. Είναι αδιανόητο μία προοδευτική και αναπτυγμένη κοινωνία να ανέχεται θανάτους ευάλωτων πολιτών από ενεργειακή φτώχεια!

Από τότε που ξέσπασε η κρίση χρέους στην Ελλάδα, μία αλληλεπίδραση παραγόντων, όπως η αύξηση των τιμών των καυσίμων, η μείωση των εισοδημάτων, η αύξηση των φόρων, η άνοδος της ανεργίας, ο χαμηλός ρυθμός ανάπλασης μέσα από τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών, έχει οδηγήσει πολλά νοικοκυριά σε αδυναμία κάλυψης των ενεργειακών τους αναγκών για θέρμανση, ψύξη, ζεστό νερό, φωτισμό ή και μαγείρεμα.

Το πρόβλημα είναι οξύ στις κατηγορίες κοινωνικών ομάδων που θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες (συνταξιούχοι, ΑΜΕΑ, άνεργοι, μονογονεϊκές οικογένειες, πολύτεκνοι) ενώ επιτείνεται από το γεγονός ότι η πλειονότητα των ελληνικών σπιτιών και κτιρίων «μπάζουν» ενεργειακά λόγω κατασκευαστικής παλαιότητας και σε τέτοια είθισται να κατοικούν οι πιο φτωχοί, με αποτέλεσμα να απαιτούνται πολύ περισσότερες δαπάνες για να ζεσταθούν.

Ποιος όμως θεωρείται «ενεργειακά φτωχός»; Αν και δεν υπάρχει ακόμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένας κοινός ορισμός αλλά ούτε και κοινά αποδεκτοί δείκτες για τη μέτρηση και παρακολούθηση του φαινομένου και η κάθε χώρα δίνει τον δικό της ορισμό, ενεργειακά φτωχός θεωρείται εκείνος που δαπανά πάνω από το 10% του εισοδήματός του για τις ενεργειακές του ανάγκες.

Είναι προφανές πώς όσο υπάρχουν α) υψηλό κόστος ενέργειας, β) χαμηλό εισόδημα και γ) χαμηλή ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, ο φαύλος κύκλος της «ενεργειακής φτώχειας» θα συνεχίζεται.

Ο ενεργειακά φτωχός πολίτης θα ανακουφίζεται προσωρινά από τις επιδοματικές πολιτικές και τα έκτακτα μέτρα του κράτους (με το επίδομα πετρελαίου, με την επανασύνδεση της ηλεκτροδότησης, με το κοινωνικό τιμολόγιο ή με τη δωρεάν παροχή ηλεκτρικού ρεύματος) αλλά το πρόβλημα θα παραμένει κρυμμένο κάτω από το χαλί.

Καλούμαστε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να αναζητήσουμε τη διέξοδο από αυτόν τον φαύλο κύκλο με τρόπο βιώσιμο και καινοτόμο, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, μέσω ενός ολοκληρωμένου πακέτου  στοχευμένων πολιτικών στο πλαίσιο ενός Εθνικού Σχεδίου Στρατηγικής για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Στόχος πρέπει να είναι η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας με τρόπο που να συνάδει με μία νέα κοινωνική, οικονομική και ενεργειακή πολιτική: Με την προώθηση επενδύσεων στον τομέα της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων και κατοικιών, την οικονομική υποστήριξη των μέτρων ενεργειακής ανακαίνισης από ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης, τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, την προστασία του κλίματος και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, την παραγωγή ενέργειας για ιδιοκατανάλωση από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και την επιμόρφωση των ευάλωτων κατοίκων στα θέματα εξοικονόμησης ενέργειας.

Στην απορημένη σκέψη του αναγνώστη «Μα, γίνονται αυτά στην Ελλάδα; Εμείς δεν είμαστε σαν τα άλλα κράτη. Τι να καταλάβει ο φτωχός για ενεργειακή αναβάθμιση στο κτίριο που μένει… δώστου καλύτερα ένα επίδομα θέρμανσης» προλαβαίνω να απαντήσω ότι είναι καιρός να απαλλαγούμε από τον κακό μας εαυτό και να προχωρήσουμε μπροστά.

Είναι καιρός να χτυπήσουμε το πρόβλημα στη ρίζα του, ώστε να μπορούμε να ελπίζουμε ότι στο μέλλον δεν θα μιλάμε για ενεργειακά φτωχούς πολίτες αλλά για ενεργειακή δικαιοσύνη για όλους.

*Η Αλεξάνδρα Σδούκου είναι Νομικός Σύμβουλος σε θέματα ενέργειας 

ΠΗΓΗ : Helpis