Υπερβήκαμε το όριο ταχύτητας της πράσινης μετάβασης

Σήμερα γίνεται μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με την ανάκληση των φιλόδοξων περιβαλλοντικών στόχων που τέθηκαν με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ο κύριος λόγος είναι ότι η πολυπόθητη ενεργειακή μετάβαση που θα οδηγούσε (καταρχήν) στην ενεργειακή απεξάρτηση και (δευτερεύοντος όπως σχεδιάστηκε) στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, έχει πια εμφανίσει σημαντικές αδυναμίες στην εφαρμογή της, τόσο στη βάση του σχεδιασμού της, όσο και σε επιμέρους λεπτομέρειες εφαρμογής της.

Αν και πολλές από τις αδυναμίες και προβλήματα εφαρμογής της ενεργειακής μετάβασης ήταν αναμενόμενα λόγω της φύσης της μεταβολής και αντιμετωπίσιμα ως ένα βαθμό, εντούτοις τα μεγαλύτερα προβλήματα εμφανίστηκαν λόγω πολιτικών επιλογών, με κυριότερη την επιλογή ή την ανοχή να στηριχθεί η γρήγορη ενεργειακή μετάβαση (στο όνομα της ενεργειακής ανεξαρτησίας) σε μία κυρίως τεχνολογία η οποία μπορούσε να δώσει μαζική ισχύ και γρήγορα, την τεχνολογία των φωτοβολταϊκών (ΦΒ).

Κυρίως όμως, η ταχύτητα και οι επιλογές της πράσινης μετάβασης, επηρεάζουν το κυριότερο μέλος της εξίσωσης, τον τελικό καταναλωτή-πολίτη, ο οποίος καλείται να αντιμετωπίσει την βασικότερη επίπτωση, την οικονομική επιβάρυνση που προκαλείται από το πρόβλημα και τις στρεβλώσεις που προκαλούνται από την διαχείρισή του. Το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό, οι πολίτες έχουν αρχίσει να επιδεικνύουν αδιαφορία για τις επιπτώσεις τις κλιματικής κρίσης, υπό το οικονομικό βάρος που καλούνται να επωμιστούν, ως αποτέλεσμα των προβλημάτων από τις συγκεκριμένες επιλογές.

Η αποτυχία επίτευξης ενός εκ των βασικών στόχων της ενεργειακής μετάβασης, αυτού της μείωσης του κόστους της ενέργειας στον τελικό καταναλωτή, είναι ένα από τα πολλά πρόσωπα των προβλημάτων που έχουν εμφανιστεί. Το πρόβλημα κανιβαλισμού των επενδύσεων των παραγωγών λόγω των όλο και αυξανόμενων περικοπών που απαιτούνται για την διαχείριση της περίσσειας της ενέργειας που παράγεται κάποιες ώρες της ημέρας, το οποίο έρχεται σε αντιδιαστολή με τα εμφανιζόμενα (υπέρ) έσοδα των προμηθευτών, είναι ένα ακόμη από αυτά αν και όχι το κυριότερο. Το κυριότερο πρόβλημα που έχει εμφανιστεί, και το οποίο αναμένεται να ενταθεί στο μέλλον, είναι αυτό της ασφάλειας του συστήματος που καλείται να διαχειριστεί την φύση της ενέργειας και της ισχύος της συγκεκριμένης κυρίως τεχνολογίας των ΦΒ και της αποτροπής του κινδύνου ενός πιθανού black out (όπως έδειξε το πρόσφατο γεγονός στην Ιβηρική).

Θα μπορούσε δηλαδή κάποιος να πει ότι λάβαμε κλήση για υπερβολική ταχύτητα ενεργειακής μετάβασης. Δυστυχώς όμως το πρόβλημα δεν ήταν μόνο η ταχύτητα αλλά και το όχημα με την οποία την αναπτύξαμε, το οποίο δεν είχε τις απαιτούμενες δυνατότητες να κινηθεί με συνέπεια και αξιοπιστία σε όλη την ενεργειακή διαδρομή.

Από μόνη της αυτή η επιλογή θα μπορούσε να μην έχει δημιουργήσει λόγω της φύσης της συγκεκριμένης τεχνολογίας τα γνωστά σημερινά προβλήματα, αν ταυτόχρονα είχαν ληφθεί και εφαρμοστεί παράλληλες πολιτικές που όπως αποδεικνύεται η απουσία τους σήμερα είναι καταλυτική.

Ξεκινώντας έστω και σήμερα, η εφαρμογή μιας πολιτικής για την ισορρόπηση και την διόρθωση του μίγματος των τεχνολογιών ΑΠΕ, με την πλήρη αναστολή περαιτέρω εγκατάστασης φωτοβολταϊκών συστημάτων, με την εγκατάσταση μόνο έργων με συνεχόμενη 24ωρη λειτουργία και κυρίως έργα τεχνολογιών με σταθερή παροχή ενέργειας βάσης, όπως τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα (ΜΥΗΕ), το βιοαέριο και η βιομάζα, τα οποία με την ποιότητα, την αξιοπιστία και την σταθερότητα της ενέργειας που παράγουν, θα λειτουργούσε ευεργετικά στη μείωση των προβλημάτων διαχείρισης της αυξημένης διείσδυσης των ΑΠΕ, στην αύξηση της αδράνειας του συστήματος αλλά και στο τελικό κόστος ενέργειας.

Τέλος, η αντιμετώπιση κενών και ελλείψεων στο ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς είναι απαραίτητη. Η κατάρτιση καταρχήν ενός σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου είναι προαπαιτούμενο για την λειτουργία και συμμετοχή των συστημάτων αποθήκευσης στην αγορά ενέργειας και για την άρση της αβεβαιότητας που υπάρχει και καθυστερεί την υλοποίηση των συγκεκριμένων έργων. Επίσης, έχει αναδειχθεί ότι είναι αναγκαία η αλλαγή του ρυθμιστικού πλαισίου συμμετοχής των έργων στην αγορά, για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και στρεβλώσεων που προκαλούνται από την διαχείριση των περικοπών, του τρόπου συμμετοχής των εφεδρικών μονάδων αερίου και των ακραίων αποτελεσμάτων των αλγορίθμων επίλυσης των τιμών των διαφόρων αγορών και κυρίως της εξισορρόπησης ενέργειας.

Είναι εμφανές πια, ότι το υφιστάμενο μοντέλο που ακολουθείται στην ανάπτυξη των ΑΠΕ που προτάσσει και προωθεί πηγές ενέργειας που είναι απλά εύκολες και γρήγορες στην υλοποίησή τους και οι οποίες μαθηματικά οδηγούν στην μεγέθυνση των προβλημάτων που έχουν ήδη εμφανιστεί, στο βωμό της βίαιης ικανοποίησης των στόχων που έχουν τεθεί για το μέλλον, έναντι της αξιοποίησης των πλέον αξιόπιστων, σταθερών, ποιοτικών, περιβαλλοντικά βιώσιμων, αναπτυξιακών και πολλαπλού σκοπού πηγών ενέργειας, όπως είναι τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα, δεν λειτουργεί και πρέπει να αλλάξει.

Η επιτυχία της ενεργειακής μετάβασης, εγχώρια και ευρωπαϊκά, είναι μονόδρομος. Θα πρέπει όμως, έστω και σήμερα, να αναθεωρήσουμε στόχους, εργαλεία και πολιτικές, αλλιώς ενέχει ο κίνδυνος να βρεθούμε μπροστά σε δύσκολες, μη διαχειρίσιμες, απευκταίες καταστάσεις.

________

Ο Κώστας Βασιλικός είναι Πρόεδρος του ΕΣΜΥΕ