«Χειρόφρενο» σε νέα φωτοβολταϊκά για να υπάρξει βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση προτείνει η ΕΛΕΤΑΕΝ – Γιατί δεν πρέπει να σταματήσουν τα αιολικά

Την ανάγκη να υπάρξει ένα γενναίο «στόπ» στην έκδοση νέων Οριστικών Προσφορών Σύνδεσης για φωτοοβολταϊκά έργα προκειμένου να υπάρξει μια ορισμένη αποκατάσταση της ισορροπίας στο ενεργειακό μίγμα κατά τα πρότυπα που προσδιορίζει το ΕΣΕΚ, υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, η Διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ κατά την χθεσινή ενημερωτική συνάντηση με δημοσιογράφους, όπου παρουσιάστηκε το συνολικό Κείμενο Πολιτικής & Θέσεων για την Αιολική Ενέργεια.

Ειδικότερα, η Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την «επόμενη μέρα» της πράσινης μετάβασης, επισημαίνοντας ότι η ανισορροπία των τεχνολογιών θα καταλήξει να έχει οδυνηρό αποτύπωμα στην λειτουργία του ηλεκτρικού συστήματος με τα πρώτα «δείγματα γραφής» να αποτυπώνονται ήδη από τώρα.

Υπέρμετρες περικοπές κατά τις ώρες παραγωγής των φωτοβολταϊκών, μηδενικές και αρνητικές τιμές σε συνδυασμό με τα peaks των τιμών όταν τα φωτοβολταϊκά «φεύγουν» από το «ενεργειακό κάδρο» τις απογευματινές ώρες, «βάζοντας» μέσα τα ορυκτά καύσιμα προς κάλυψη της ζήτησης, συνιστούν μερικά από τα προβλήματα που δημιουργούνται από την έντονη ανισορροπία μεταξύ των δύο τεχνολογιών στο εθνικό μίγμα.

Υπενθυμίζεται ότι η αναλογία αιολικών και φωτοβολταϊκών στο ενεργειακό μίγμα βρίσκεται σταθερά στην προμετωπίδα των προτάσεων και θέσεων της ΕΛΕΤΑΕΝ με την ίδια, βάσει μελετών και αναλύσεων που έχει κάνει να προσδιορίζει το ιδανικό σενάριο 60-40 υπέρ των αιολικών. Εντούτοις το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει αντίστροφη αναλογία σε συνέχεια, δηλαδή 60-40 υπέρ των φωτοβολταϊκών, σε συνέχεια και της πραγματικότητας που είχε διαμορφωθεί κατά την περίοδο σύνταξης του σχεδίου.

Τα νούμερα της ανισορροπίας

Εντούτοις, όπως επισημαίνει η Διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ, η σημερινή τροχιά της ελληνικής αγοράς των ΑΠΕ τείνει να καταστήσει και αυτό «ιδεατό» σενάριο που θα απέχει παρασάγγας από την πραγματικότητα. Ενδεικτικά, σύμφωνα γενικούς υπολογισμούς, μέχρι το τέλος του 2024, τα εγκατεστημένα και εν λειτουργία φωτοβολταϊκά έφταναν τα 9.500 MW με τα αιολικά τα 5.500 MW. Μάλιστα, η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω φέτος με τα φωτοβολταϊκά να αυξάνουν κατά 3.000 MW περίπου και τα αιολικά μόλις 900 MW στο αισιόδοξο σενάριο.

Επιπρόσθετα, σε όρους ανεκτέλεστου έργων, το portfolio των φωτοβολταϊκών υπολογίζεται σε 8 – 9.000 MW σε βάθος τετραετίας όταν το αντίστοιχο νούμερο για τα αιολικά φτάνει τα 1,5 με 2 GW, πράγμα που δείχνει ότι η ανισομετρία τείνει να αποτελέσει βασικό γνώρισμα του εθνικού ενεργειακού μίγματος.

Υπό αυτό το πρίσμα, η Διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ διατυπώνει μέτρα πολιτικής, απευθυνόμενη στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εκτιμώντας ότι η αποκατάσταση της ισορροπίας αναδεικνύεται εν τέλει σε ζήτημα πολιτικής διαχείρισης, απαιτώντας τις ανάλογες παρεμβάσεις.

Υπενθυμίζεται ότι η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ είχε αναγνωρίσει το πρόβλημα και είχε δείξει την πρόθεση να συμβάλει νομοθετικά προς αποκατάσταση της ισορροπίας, πράγμα ωστόσο που δεν προχώρησε στην ολότητά του με την αλλαγή «σκυτάλης» στο Υπουργείο πριν λίγους μήνες.

Το τελικό κόστος

Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημάνθηκε σχετικά, η «ανωμαλία» που προκαλείται με την υπέρμετρη διείσδυση των φωτοβολταϊκών από την μία και την αργή, ελέω σειράς εμποδίων, διείσδυση αιολικών, καταλήγει να έχει σαφές οικονομικό αποτύπωμα στον τελικό ενεργειακό «λογαριασμό» του συστήματος με πολλά ++ στο τελικό νούμερο, όταν την ίδια στιγμή, η φθηνή «πράσινη» ενέργεια παράγεται σε πλεόνασμα και χάνεται λόγω μη απορρόφησης του δικτύου.

Διευκρινίζεται ότι η πρόταση της ΕΛΕΤΑΕΝ δεν αφορά σε οριζόντια διακοπή χορήγησης νέων Οριστικών Προσφορών Σύνδεσης όσο να υπάρξει ένας ορθολογισμός που αντικειμενικά προϋποθέτει την δεδομένη στιγμή το «πάγωμα» των φωτοβολταϊκών προς υπεράσπιση και διάδοση άλλων «πράσινων» τεχνολογιών που ναι μεν ενέχουν και αυτές με την σειρά τους το στοιχείο της στοχαστικής παραγωγής, εντούτοις δεν έχουν τις «αδυναμίες» που έχουν τα φωτοβολταϊκά και μπορούν να συμβάλουν διαφορετικά στην ισορροπία του ηλεκτρικού συστήματος με τελικό όφελος την περαιτέρω διείσδυση τεχνολογιών ΑΠΕ.  

Επιμένουν τα «αγκάθια» της αδειοδότησης

Έτερο ζήτημα που χρήζει αντιμετώπισης αφορά το αδειδοτικό σκέλος με τα αιολικά να έχουν καταλήξει, όπως αναφέρθηκε σχετικά, να «παγιδεύονται» στην μέγγενη του γραφειοκρατικού μηχανισμού του κράτους.

Πέρα από την επιτάχυνση και την απλοποίηση της σχετικής διαδικασίας στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κανονισμών και της συναφούς εμπειρίας από άλλα κράτη, η ΕΛΕΤΑΕΝ προτείνει να υπάρξει ρύθμιση ώστε αυτομάτως να παρατείνονται οι προθεσμίες όταν παραβιάζονται με ευθύνη των κρατικών υπηρεσιών, καθώς διαφορετικά το κόστος καταλήγει στον επενδυτή που δεν φταίει.

Αξίζει βέβαια να σημειωθεί ότι δεν πρόκειται για αμιγώς ελληνικό πρόβλημα παρά για ευρωπαϊκό με την WindEurope να έχει κάνει ανάλογες τοποθετήσεις προς την Κομισιόν όσο και πιο πρόσφατα με τον ίδιο τον Επίτροπο Ενέργειας Ντάν Γιόργκενσεν να αναγνωρίζει την ανάγκη επιτάχυνσης της αδειοδοτικής διαδικασίας έως 6 μήνες για τα απλά έργα και έως 2 χρόνια για τα πιο σύνθετα έργα.

Περικοπές

Ως προς τις περικοπές, η Διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ εμφανίστηκε ιδιαίτερα επικριτική, σημειώνοντας την ανάγκη να ολοκληρωθεί το θεσμικό πλαίσιο προκειμένου να υπάρξει μια «τάξη» που θα επιτρέψει στους επενδυτές να κάνουν τους υπολογισμούς τους και να προσαρμόσουν αναλόγως τα business plan.

Αν και αποφεύχθηκε να υπάρξει συγκεκριμένος σχολιασμός για την απόφαση της EDPR να αποχωρήσει από την ελληνική αγορά, ωστόσο, η Διοίκηση της ΕΛΕΤΑΕΝ τόνισε ότι οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις, οι συχνές θεσμικές ανατροπές και οι συνολικότερες αγκυλώσεις της ελληνικής αγοράς δεν διαμορφώνουν ένα ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον που θα τύχει προσοχής και πολλώ δε μάλλον της δέουσας προσοχής της επενδυτικής κοινότητας. Κι αν αυτό έγινε τα προηγούμενα χρόνια, δεν σημαίνει ότι θα παραμείνει ως έχει και τα επόμενα, ιδίως όταν η αγορά ενέργειας αλλάζει συνολικά σε σχέση με το παρελθόν.

Υπό αυτό το πρίσμα, οι προτάσεις της ΕΛΕΤΑΕΝ, όπως αναλύονται στο κείμενο προτάσεων και λύσεων, αφορούν σε συγκεκριμένα μέτρα που μπορεί να φαντάζουν και μικρές παρεμβάσεις ωστόσο κρίνονται σημαντικές που δύναται να αλλάξουν τον ρου των πραγμάτων σε μια τροχιά μεγαλύτερης ισορροπίας, πράγμα που με την σειρά του θα διασφαλίσει μεγαλύτερη βιωσιμότητα για ολόκληρο το σύστημα.  

Τα μέτρα πολιτικής της ΕΛΕΤΑΕΝ για το ενεργειακό μίγμα

Να νομοθετηθεί η υποχρέωση των Διαχειριστών να χορηγούν Οριστικές Προσφορές Σύνδεσης τηρώντας συνεχώς την αναλογία του μείγματος που προβλέπει το ΕΣΕΚ για το 2030. Για τη συμμόρφωσή τους με την υποχρέωση αυτή οι Διαχειριστές οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη όλες τις εκδοθείσες ΟΠΣ και όλα τα έργα ΑΠΕ που έχουν λάβει δικαίωμα σύνδεσης ασχέτως μεγέθους και καθεστώτος λειτουργίας, ήτοι και τους σταθμούς αυτοπαραγωγής κλπ. Περαιτέρω, για τη διασφάλιση της συμμόρφωσής τους οι Διαχειριστές οφείλουν να ακολουθούν τις προβλεπόμενες προτεραιότητες μόνο για έργα τεχνολογιών που έχουν λάβει ΟΠΣ οι οποίες είναι αθροιστικά λιγότερες από την προβλεπόμενη αναλογία.

Να δοθεί η δυνατότητα στους υποψήφιους παραγωγούς που έχουν λάβει ΟΠΣ, να εγκαταλείψουν το έργο με επιστροφή αζημίως της εγγυητικής επιστολής που έχουν δώσει για την ΟΠΣ (του άρ. 6 του ν.4951/2022, ή της υποπαρ. Ι.1. της παρ. Ι του άρ. πρώτου του ν. 4152/2013), και γενικώς οποιασδήποτε εγγυητικής έχουν δώσει σε δημόσια αρχή για το έργο στο πλαίσιο της αδειοδότησης και ανάπτυξής του (π.χ. της παρ. 6 του άρ. 7 του ν. 4414/2016).

Τέτοια δυνατότητα είχε δοθεί έως την 30.4.203 με άρ. 132 του ν. 5037/2023 χωρίς εντυπωσιακά αποτελέσματα. Σήμερα όμως, δύο χρόνια μετά, μπορεί να πιθανολογηθεί ότι αρκετοί υποψήφιοι φωτοβολταϊκοί παραγωγοί έχουν συνειδητοποιήσει τις προκλήσεις βιωσιμότητας των σχεδιαζόμενων επενδύσεων λόγω των μεσημεριανών περικοπών και ίσως το μέτρο έχει μεγαλύτερη επιτυχία απελευθερώνοντας ηλεκτρικό χώρο.

Όσα έργα υλοποιούνται καθ’ υπέρβαση του στόχου της τεχνολογίας τους, να προηγούνται σε περικοπές εγχυόμενης ισχύος στο πλαίσιο όλων των αγορών ενέργειας, έναντι όλων των άλλων. Το μέτρο αυτό είναι πιο ήπιο από την πλήρη αναστολή ή ανάκληση ΟΠΣ που έχουν χορηγηθεί σε Φωτοβολταϊκά και θα βοηθήσει να εκπεμφθούν τα ορθά μηνύματα προς τους επίδοξους επενδυτές ούτως ώστε οι τελευταίοι να οδηγηθούν σε για ορθολογικές επενδυτικές αποφάσεις.