Χρειαζόμαστε νέο μοντέλο ανάπτυξης ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα

Κατά την διάρκεια του 5ου συνέδριου Renewable & Storage Forum η ηγεσία του ΥΠΕΝ αλλά και παράγοντες της αγοράς ενέργειας αναφέρθηκαν σαφώς ότι ο εθνικός σχεδιασμός (ΕΣΕΚ) σε ΑΠΕ προϋποθέτει την καθαρή εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα αμέσως επόμενα χρόνια. Αλλιώς οι περικοπές στην παραγωγή ΑΠΕ σε επίπεδα άνω του 5% ανά έτος, όπως τώρα ισχύει χωρίς αποζημίωση, αλλά και υψηλότερα όταν υπάρχουν λόγοι ασφάλειας λειτουργίας του συστήματος. Όπως είναι κατανοητό  περικοπές παραγωγής χωρίς αποζημίωση, όταν το ανώτερο ποσοστό τους δεν είναι γνωστό στους επενδυτές θα οδηγήσουν σε έλλειψη εμπιστοσύνης και ανάσχεση νέων εγκαταστάσεων ΑΠΕ. 

Ακόμη και τώρα που γίνεται αντιληπτό το αναπόφευκτό, δηλαδή ότι η παραγωγή θα είναι μεγαλύτερη κατά πολύ της κατανάλωσης και η στοχαστικότητα των ΑΠΕ απαιτεί την ενσωμάτωση κυρίως αποθήκευσης και διασυνδέσεων οι λύσεις που προτείνονται για την ανάπτυξη των ΑΠΕ και αποθήκευσης στο ηλεκτρικό σύστημα δεν είναι μακροχρόνιου χρονικού ορίζοντα. 

Μέχρι πριν το πρόσφατο συνέδριο αποθήκευσης ο στατικός περιορισμός στο 72% της μέγιστης ισχύος έγχυσης ενός Φ/Β ήταν επαρκής για το ηλεκτρικό σύστημα και επιβλήθηκε με Υπουργική Απόφαση, τώρα συζητάνε περιορισμό στο 50%, αύριο που θα υπάρχει μεγαλύτερος συνωστισμός τι θα προταθεί? 

Αντί να ενεργούμε πυροσβεστικά πρέπει να σχεδιαστούν και να προταθούν διαδικασίες και λύσεις που δεν αλλάζουν συνεχώς τους όρους σχεδιασμού και ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ και αποθήκευσης. Από την μια πλευρά έχουμε τους στόχους που τίθενται για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την μετρίαση των επιπτώσεων στο κλίμα και από την άλλη την άτακτη ανάπτυξη των ΑΠΕ και αποθήκευσης χωρίς να έχει προηγηθεί μελέτη σχετικά με το που και τι ισχύ απαιτείται για τα επόμενα 10 χρόνια, που είναι και ο χρονικός κύκλος ανάπτυξης τέτοιων υποδομών.  

Τα τελευταία 5 χρόνια αρθρογραφώ προτείνοντας μια οργανωμένη ανάπτυξη των ΑΠΕ και αποθήκευσης στο ηλεκτρικό σύστημα και δίκτυο προς το κοινό όφελος και βλέπω με ενδιαφέρον και ικανοποίηση την οργανωμένη ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό.

Εδώ και πολλά χρόνια σπαταλούνται χρήματα και χρόνος από τους επενδυτές και τις υπηρεσίες που αξιολογούν τα έργα, για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ και αποθήκευσης που σε μεγάλο βαθμό δεν θα κατασκευαστούν, λόγω της μεγάλης ισχύος των αιτημάτων, λόγω του μεγάλου κόστους διασύνδεσης και περιβαλλοντικών περιορισμών, κλπ.

Σε συνθήκες μεγάλης διείσδυσης μεταβλητών ΑΠΕ, πάνω από 50%, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την βιωσιμότητα των επενδύσεων, καθώς η τεχνική λειτουργία αλλά και η λειτουργία της αγοράς ηλεκτρισμού στον σημείο διασύνδεσης, θα είναι σαφώς διαφοροποιημένες από τη μέση κατάσταση του εθνικού ηλεκτρικού συστήματος καθώς μέχρι πρόσφατα η απόφαση βιωσιμότητας λαμβάνονταν με αυτές τις πληροφορίες, αλλά βλέπουμε ότι αυτά πλέον ανατρέπονται. 

Οι αιτήσεις για νέα έργα  δεκάδων GW δεν είναι χωροθετημένες με συντονισμένο τρόπο στο ηλεκτρικό σύστημα ώστε να μειώνουν το συνολικό κόστος ανάπτυξης του ηλεκτρικού συστήματος για το κοινό όφελος.

Συνεπώς ενώ βρισκόμαστε ήδη σε κατάσταση μεγάλης διείσδυσης, οι επενδυτές δεν έχουν τις πληροφορίες για να επιλέξουν τις βέλτιστες ηλεκτρικώς θέσεις εγκατάστασης των μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης και οι αποφάσεις των παίρνονται με το που θα βρουν κατάλληλη γη, η οποία συνήθως δεν βρίσκεται εκεί που έχει ανάγκη το ηλεκτρικό σύστημα.

Δεδομένου ότι βρισκόμαστε σε σημείο καμπής στην μεταβατική διαδικασία, θα πρέπει να ληφθούν κεντρικά και οργανωμένα αποφάσεις στο σχεδιασμό του ηλεκτρικού συστήματος και των διεσπαρμένων μονάδων παραγωγής ΑΠΕ και αποθήκευσης. Ξεκινώντας από τις ηλεκτρικές περιοχές (που αποτελούνται από μια ομάδα υποσταθμών του συστήματος με τις γραμμές μεταφοράς, κλπ.) που παρουσιάζουν κορεσμό από ΑΠΕ και εφόσον υπάρχει επιπλέον τοπικό τεχνικά και περιβαλλοντικά εκμεταλλεύσιμο δυναμικό ΑΠΕ, να εξετασθεί με ποιες οικονομικά βιώσιμες επενδύσεις σε αποθήκευση ή/και νέες επεμβάσεις σε υποδομές του ηλεκτρικού συστήματος μπορούν να αξιοποιηθούν. Αυτό θα πρέπει να επαναληφθεί για όλες τις ηλεκτρικές περιοχές με τις γύρω τους φυσικές περιοχές που θα οριστούν εξ ’αρχής.

 Έτσι θα δημιουργηθεί ένας ηλεκτρικός χώρος ανά περιοχή όπου οι υπάρχουσες ώριμες επενδύσεις μπορούν να επανενταχθούν. Οι αρμόδιες αρχές (ΥΠΕΝ, ΡΑΑΕΥ, ΑΔΜΗΕ, τοπικοί φορείς) θα επιλέξουν και θα εξασφαλίσουν για μεγάλη χρονική διάρκεια (πάνω από 50 χρόνια) κατάλληλες δημόσιες, δημοτικές και ιδιωτικές εκτάσεις μέσω απαλλοτρίωσης για την εγκατάσταση ΑΠΕ και αποθήκευσης. Οι ηλεκτρικές/φυσικές περιοχές με δυναμικό ΑΠΕ, περιβαλλοντικά κατάλληλες με το χαμηλότερο συνολικό κόστος επένδυσης ηλεκτρικού συστήματος, μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης θα επιλεγούν για περαιτέρω ανάπτυξη και προσέλκυση έργων.

Οι φυσικές περιοχές χωροθέτησης ΑΠΕ, αποθήκευσης μαζί το ηλεκτρικό σύστημα θα αποτελούν την ραχοκοκαλιά του ενεργειακού συστήματος της χώρας και θα πρέπει να επιλεγούν με προοπτική να χρησιμοποιούνται για πολλές δεκαετίες, όπου τα συστήματα στο τέλος της οικονομικής τους ζωής θα αντικαθίστανται με νέα.

Η τεχνική, οικονομική και περιβαλλοντική αξιολόγηση της ηλεκτρικής/φυσικής περιοχής σε ένταξη νέων ΑΠΕ και αποθήκευσης θα προσδιορίζει την αναβάθμιση ή μη των δικτύων σε ένα 10ετές κυλιόμενο χρονικό ορίζοντα, για να συμβαδίζει με το 10ετές πρόγραμμα ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ. Συνεπώς, το μοντέλο του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας θα ανατροφοδοτείται με νέες εγκαταστάσεις ώστε κάθε χρονιά να γίνεται επανεκτίμηση των αναγκών του συστήματος. 

Για τους παραπάνω λόγους, μέσα στον επόμενο χρόνο πρέπει να σχεδιαστεί το ηλεκτρικό ανάλογο του ηλεκτρικού συστήματος της χώρας με τις διασυνδέσεις, αρχικά μέχρι τους μετασχηματιστές 150/20 kV και 150/33kV, ενώ παράλληλα να συλλέγονται κατάλληλες χρονοσειρές κατανάλωσης, παραγωγής και άλλα στοιχεία χρήσιμα για το τρέξιμο του μοντέλου που θα αποτελεί και την βάση με την οποία θα γίνεται η ανάπτυξη του ηλεκτρικού συστήματος και δικτύου. Το επίπεδο ανάπτυξης των ΑΠΕ, αποθήκευσης και διασυνδέσεων της χώρας θα έχει επιδίωξη να πετύχει τους στόχους του ΕΣΕΚ.

Την εύρεση και προσδιορισμό των φυσικών περιοχών γύρω από τις ηλεκτρικές περιοχές, την μελέτη αξιολόγησης, συμπεράσματα και προετοιμασία της κάθε ηλεκτρικής/φυσικής περιοχής από τις αρμόδιες αρχές (ΡΑAΕY, ΥΠΕΝ, ΑΔΜΗΕ), θα ακολουθεί με διαφανείς διαδικασίες δημοπράτηση τεμαχίων του φυσικού χώρου για ισχύ και ενέργεια για την ένταξη των μονάδων ΑΠΕ και αποθήκευσης ανά ηλεκτρική περιοχή που έχει μελετηθεί και προετοιμαστεί. Οι φυσικές περιοχές θα διαθέτουν, την κατάλληλη θέση ανά τεχνολογία, την περιβαλλοντική αδειοδότηση, την οριστική προσφορά σύνδεσης και ενδεχομένως κάποιο ανώτατο επίπεδο περικοπών. Οι αρμόδιες αρχές θα είναι υπεύθυνες για τα προηγούμενα και κάθε επενδυτής θα πληρώνει ένα εφάπαξ ποσό με την αίτηση για συμμετοχή στην δημοπράτηση τεμαχίων και ένα ετήσιο «ενοίκιο» για την παροχή εξασφαλισμένης θέσης σύμφωνα με την επιφάνεια και ισχύ του έργου. Τα χρήματα που θα συλλέγονται θα χρηματοδοτούν την περαιτέρω ανάπτυξη των φυσικών περιοχών κοντά στο ηλεκτρικό σύστημα. 

Συνεπώς, οι εγκαταστάσεις θα αναπτύσσονται γρήγορα σε κατάλληλες περιοχές ανά τεχνολογία, αποδεκτές περιβαλλοντικά και από την τοπική κοινωνία και θα συνεισφέρουν έγκαιρα στις απαιτήσεις ενέργειας, οικονομικής ανάπτυξης, αποσυμφόρησης του ηλεκτρικού συστήματος και απανθρακοποίησης του ενεργειακού μίγματος. 

* Ο κ. Ευστάθιος Τσελεπής είναι Σύμβουλος Ενεργειακής Μετάβασης, τ. υπεύθυνος του τμήματος Φ/Β και Διεσπαρμένης Παραγωγής του ΚΑΠΕ