Σχέδιο Μάρσαλ ή Συνθήκη των Βερσαλλιών; Τι προβλέπει η συμφωνία ΗΠΑ- Ουκρανίας για φυσικούς πόρους, σπάνιες γαίες και φυσικό αέριο

Μετά από μήνες έντονων αντιπαραθέσεων και μια διαμάχη σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση στον Λευκό Οίκο, Ουτάσιγκτον και Κίεβο κατέληξαν τελικά σε συμφωνία , που παρέχει που παρέχει στις ΗΠΑ προνομιακή πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένου του αλουμινίου, του γραφίτη, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Η συμφωνία είναι ενδεικτική του συναλλακτικού στυλ εξωτερικής πολιτικής που υιοθέτησε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος απείλησε να διακόψει τη στρατιωτική υποστήριξη προς το Κίεβο, εκτός εάν ο Ουκρανός ομόλογός του Βολοντίμιρ Ζελένσκι επιτρέψει στις ΗΠΑ να επωφεληθούν από τον ανεκμετάλλευτο ορυκτό πλούτο και τα ενεργειακά αποθέματα της Ουκρανίας.

Στο Βατικανό

Επιτεύχθηκε μετά από συνάντηση μεταξύ Τραμπ και Ζελένσκι στο Βατικανό το περασμένο Σάββατο, στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου, και εν μέσω αυξανόμενης απογοήτευσης εντός του Λευκού Οίκου για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τον Ρώσο πρόεδρο.

Βάσει της συμφωνίας που υπογράφηκε στο υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ θα δημιουργηθεί ένα «ταμείο επενδύσεων ανασυγκρότησης» για την Ουκρανία, στο οποίο ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε επιμείνει ως τρόπο αποπληρωμής της Αμερικής για τη βοήθεια προς το Κίεβο.

Ωστόσο, δεν περιλαμβάνει προηγούμενη απαίτηση των ΗΠΑ για αναδρομική αποζημίωση για στρατιωτική υποστήριξη άνω των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την Ουκρανία, όρους που ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αρνούνταν επανειλημμένα να αποδεχθεί.

Οι Ουκρανοί κατάφεραν επίσης να αφαιρέσουν από τη συμφωνία μία διατύπωση που θα περιέπλεκε τις διαπραγματεύσεις με την ΕΕ. Αλλά, συμφώνησαν στην απαίτηση της Ουάσιγκτον να υπογράψουν πιο λεπτομερείς δεσμεύσεις, τις οποίες το Κίεβο είχε αρχικά επιμείνει ότι ήταν αδύνατο να συμφωνήσουν ταυτόχρονα.

Σε κάθε περίπτωση οι ΗΠΑ θα έχουν την πρώτη αξίωση επί των κερδών που μεταφέρονται σε ένα ειδικό επενδυτικό ταμείο. Μέρος των εσόδων θα διατεθεί για την αποζημίωση των ΗΠΑ για μελλοντική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Θα μπορούσε να ήταν χειρότερα για τον Ζελένσκι, καθώς οι ΗΠΑ είχαν αρχικά απαιτήσει να 

Ο διακαής πόθος του Τραμπ 

Ο Τραμπ έχει υποστηρίξει ότι οι ΗΠΑ έχουν παράσχει υπερβολική βοήθεια στην Ουκρανία και έχει ισχυριστεί επανειλημμένα, χωρίς βάση, ότι οι Αμερικανοί έχουν συνεισφέρει πολύ περισσότερα από τις ευρωπαϊκές χώρες.

Επιδιώκοντας να ανακτήσει το κόστος της αμερικανικής βοήθειας, αρχικά υπέβαλε κάποιες τεράστιες απαιτήσεις από το έθνος που είχε πληγεί από τον πόλεμο, ζητώντας σε κάποιο σημείο το ισοδύναμο των 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων από σπάνιες γαίες - υλικά που παίζουν βασικό ρόλο στην άμυνα και σε άλλες βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας.

Τι περιλαμβάνει λοιπόν η συμφωνία;

Όπως υπογραμμίζει το Bloomberg, η υπουργός Οικονομίας της Ουκρανίας, Γιούλια Σβιριντένκο, παρουσίασε την τελική συμφωνία ως ισότιμη εταιρική σχέση, λέγοντας ότι το επενδυτικό ταμείο θα δομηθεί σε βάση 50-50 και θα το διαχειρίζονται από κοινού η Ουκρανία και οι ΗΠΑ. Τα κυβερνητικά περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένης της πετρελαϊκής εταιρείας Ukrnafta και του πυρηνικού παραγωγού Energoatom, θα παραμείνουν στην ουκρανική κρατική ιδιοκτησία.

Το ταμείο θα λαμβάνει τα μισά έσοδα από νέες άδειες εκμετάλλευσης κρίσιμων υλικών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, έγραψε η Σβιριντένκο στο X — μια κίνηση για να διασφαλιστεί ότι η Ουάσινγκτον θα επωφεληθεί μόνο από νέα έργα και όχι από υπάρχοντα.

Αποκλίσεις

Η συμφωνία σηματοδοτεί μια έντονη απόκλιση από την παραδοσιακή προσέγγιση των ΗΠΑ στην υποστήριξη των συμμάχων που πλήττονται από συγκρούσεις. Μοιάζει λιγότερο με το Σχέδιο Μάρσαλ , την αμερικανική πρωτοβουλία για τη χρηματοδότηση της οικονομικής ανασυγκρότησης της Δυτικής Ευρώπης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και περισσότερο με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών , τη συμφωνία μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο που απέσπασε αποζημιώσεις από την επιτιθέμενη Γερμανία - εκτός από την περίπτωση αυτή, οι πληρωμές θα προέλθουν από τη χώρα που δέχτηκε την εισβολή, την Ουκρανία.

Σύμφωνα με μελέτη της ουκρανικής κυβέρνησης, της Παγκόσμιας Τράπεζας , της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Ηνωμένων Εθνών, η συμφωνία θα οδηγήσει σε εκροή χρημάτων από ένα έθνος που έχει ήδη πληγεί οικονομικά από την εισβολή και απαιτεί περίπου 524 δισεκατομμύρια δολάρια για ανοικοδόμηση και ανάκαμψη κατά την επόμενη δεκαετία.

Αλισβερίσι

Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει σε ανάλυσή του το Bloomberg, η εξωτερική πολιτική σπάνια είναι αλτρουιστική. Το Σχέδιο Μάρσαλ ήταν μια στρατηγική επένδυση των ΗΠΑ για να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση των ευρωπαϊκών εθνών ως σταθερών εταίρων, να περιορίσει την εξάπλωση του κομμουνισμού και να επεκτείνει την αγορά για τα αμερικανικά προϊόντα. Αλλά η συμφωνία με την Ουκρανία είναι πιο σαφώς συναλλακτική, με την πρόσβαση στους φυσικούς της πόρους να χρησιμεύει ως αντάλλαγμα για τη δέσμευση και την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι η συμφωνία θα επιτρέψει στις ΗΠΑ να «πάρουν πίσω τα χρήματά τους και θα πάρουμε πολλά χρήματα στο μέλλον».

Ποια αγαθά είναι πιο εύκολο να αξιοποιηθούν στην Ουκρανία;

Ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι η Ουκρανία έχει κοιτάσματα ορυκτών αξίας τουλάχιστον 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, συμπεριλαμβανομένων λιθίου, γραφίτη και τιτανίου. Αλλά και πάλι, δεν είναι πολλά γνωστά για το πόσα είναι εμπορικά βιώσιμα.

Τα χύδην προϊόντα όπως ο άνθρακας και το σιδηρομετάλλευμα, καθώς και το ουράνιο, είναι ίσως τα πιο λογικά κοιτάσματα για να στοχεύσουν οι ΗΠΑ. Αυτό συμβαίνει επειδή μετά την κατασκευή ορυχείων και την εξόρυξή τους, είναι ευκολότερο να πουλήσουν προμήθειες απευθείας στην αγορά σε σχέση με άλλα υλικά που απαιτούν πρόσθετη επεξεργασία, όπως ο γραφίτης και οι σπάνιες γαίες.

Η επεξεργασία τέτοιων ορυκτών εκτός Κίνας θα απαιτούσε επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και συχνά συνοδεύεται από περιβαλλοντικά και τεχνικά ζητήματα. Ένα άλλο εμπόδιο είναι ότι πολλά προϊόντα που θα μπορούσε ενδεχομένως να εξάγει η Ουκρανία είναι επί του παρόντος επαρκώς εφοδιασμένα παγκοσμίως, επομένως οι τιμές ενδέχεται να μην είναι αρκετά ελκυστικές για να δικαιολογήσουν τη δέσμευση μεγάλων ποσών κεφαλαίου.

Τα πολύτιμα αποθέματα

Όσον αφορά τα αποθέματα, η Ουκρανία θεωρείται ευρέως ως μία από τις 10 κορυφαίες χώρες σε άνθρακα, ουράνιο και σιδηρομετάλλευμα, αλλά το κόστος παραγωγής της μπορεί να είναι σημαντικά υψηλότερο από τους κορυφαίους προμηθευτές στον κόσμο. Θα μπορούσαν επίσης να αξιοποιηθούν το φυσικό αέριο — από το οποίο υπάρχουν σημαντικά αποθέματα — και το σχιστολιθικό αέριο.

Ποια άλλα κοιτάσματα μετάλλων έχει η Ουκρανία

Η Ουκρανία έχει επίσης επιδείξει ενδιαφέρον για την προώθηση των κοιτασμάτων λιθίου , γραφίτη και τιτανίου. Λέει ότι διαθέτει το μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου στην Ευρώπη — ένα βασικό μέταλλο στις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων — αλλά οι τιμές έχουν καταρρεύσει τα τελευταία χρόνια, καθώς η παραγωγή έχει αυξηθεί πολύ ταχύτερα από τη ζήτηση.

Όσον αφορά το τιτάνιο, η Ουκρανία δεν παράγει απαραίτητα τον τύπο που χρειάζεται η αμυντική βιομηχανία της Αμερικής, τη μορφή του μετάλλου που χρησιμοποιείται σε κινητήρες αεριωθούμενων, θωράκιση και άλλες αμυντικές εφαρμογές, σύμφωνα με τα στοιχεία της Γεωλογικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ.

Και πάλι, η εξόρυξη αυτού του είδους των προϊόντων είναι ευκολότερη από την επεξεργασία τους. Η επεξεργασία υλικών όπως το τιτάνιο, οι σπάνιες γαίες και ο γραφίτης θα απαιτούσε πολλές επενδύσεις, σύμφωνα με τον όμιλο CRU, ειδικό σε δεδομένα προϊόντων.

«Η πρόσβαση στους πόρους είναι ένα απαραίτητο, αλλά όχι επαρκές, βήμα για την αύξηση της προσφοράς αυτών των ορυκτών ή τη δημιουργία μεγαλύτερου όγκου προσφοράς που δεν εξορύσσεται ή δεν επεξεργάζεται στην Κίνα», δήλωσε ο Willis Thomas, κύριος σύμβουλος στην CRU.

Τι γίνεται με τις σπάνιες γαίες;

Ο Τραμπ έχει τονίσει ιδιαίτερα τις σπάνιες γαίες , στοιχεία που χρησιμοποιούνται σε ένα ευρύ φάσμα ειδών, συμπεριλαμβανομένων των iPhone και των πυραύλων με καθοδήγηση λέιζερ, και η προμήθεια των οποίων κυριαρχείται από την Κίνα. Ενώ η Ουκρανία έχει αναφέρει μια σειρά από κοιτάσματα, λίγα είναι γνωστά για τις δυνατότητές τους. Ακόμη και ο πρώην επικεφαλής της γεωλογικής υπηρεσίας της Ουκρανίας δήλωσε ότι δεν έχει υπάρξει σύγχρονη αξιολόγηση των πόρων της, σύμφωνα με την S&P Global.

Εκτός Κίνας, τα μεγαλύτερα αποθέματα σπάνιων γαιών βρίσκονται σε μέρη όπως η Βραζιλία, η Ινδία, η Αυστραλία και η Ρωσία, καθώς και στις ίδιες τις ΗΠΑ, σύμφωνα με το USGS.

Όπως πολλά κρίσιμα ορυκτά, οι σπάνιες γαίες είναι σχετικά άφθονες παγκοσμίως, αλλά συχνά δεν υπάρχουν σε αρκετά μεγάλες συγκεντρώσεις για να εξορυχθούν και να εξευγενιστούν οικονομικά . Η αγορά τους είναι επίσης ελάχιστη σε σύγκριση με βασικά προϊόντα όπως ο χαλκός ή το πετρέλαιο.

Ακόμα κι αν τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών της Ουκρανίας είναι εμπορικά βιώσιμα, θα πρέπει να υποστούν επεξεργασία. Αυτή τη στιγμή, η Κίνα αντιπροσωπεύει περίπου το 90% της δυναμικότητας διαχωρισμού και διύλισης.

Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι οι κορυφαίοι μεταλλωρύχοι του κόσμου, οι οποίοι έχουν περάσει μεγάλο μέρος των τελευταίων δύο δεκαετιών αναζητώντας σε όλο τον κόσμο ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα βασικών προϊόντων, έδειξαν ελάχιστο ενδιαφέρον για την Ουκρανία πριν από τον πόλεμο.

Πόσο σημαντική είναι η Ουκρανία σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο

Η Ουκρανία έχει καταβάλει προσπάθειες για την αύξηση της παραγωγής φυσικού αερίου την τελευταία δεκαετία. Εκτιμάται ότι διαθέτει περίπου 5,4 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αποθεμάτων φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένων 1,1 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αποδεδειγμένων αποθεμάτων, τα οποία είναι από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, σύμφωνα με το Κέντρο Αριστείας Ενεργειακής Ασφάλειας του ΝΑΤΟ. Διαθέτει επίσης σημαντικά ανεκμετάλλευτα αποθέματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.

Η χώρα διαθέτει ήδη ένα από τα μεγαλύτερα δίκτυα αγωγών φυσικού αερίου και υπόγειων αποθηκευτικών χώρων. Πριν από τον πόλεμο, οι αγωγοί της σοβιετικής εποχής μπορούσαν να μεταφέρουν περισσότερα από 140 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου προς την Κεντρική Ευρώπη, ποσό που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 20% της συνολικής ζήτησης φυσικού αερίου της ηπείρου. Ωστόσο, οι ροές σταμάτησαν μετά τη λήξη μιας συμφωνίας διαμετακόμισης στις αρχές του έτους.

Όσον αφορά το πετρέλαιο, τα μέτρια αποθέματα πετρελαίου της Ουκρανίας θα αντιπροσώπευαν μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτών που βρίσκονται ήδη υπό ανάπτυξη στις ΗΠΑ.

Τι προσφέρουν οι ΗΠΑ 

Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ ​​Μπέσεντ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ μπορούν να βοηθήσουν την Ουκρανία να εισέλθει σε μια «μεγάλη αναπτυξιακή τροχιά». Ωστόσο, η συμφωνία δεν προσφέρει σαφείς εγγυήσεις ασφαλείας στην Ουκρανία. Ο Ζελένσκι είχε πιέσει για αυτές, αλλά Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι η σύνδεση της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ μέσω οικονομικών δεσμών θα παρέχει μια de facto ασπίδα ασφαλείας.

Ανησυχώντας ότι αυτό δεν θα είναι αρκετό για να αποτρέψει τη Μόσχα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν πιέσει για μια πιο σαφή δέσμευση από την κυβέρνηση Τραμπ να υποστηρίξει μια πιθανή ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων για να βοηθήσουν στην υπεράσπιση της Ουκρανίας, χωρίς αποτέλεσμα προς το παρόν.

Η ιδέα της δημιουργίας ενός «συνασπισμού πρόθυμων» για την παροχή στρατιωτικών δυνάμεων επί τόπου — η οποία προτάθηκε από τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Κιρ Στάρμερ — απορρίφθηκε ως «απλοϊκή» από τον Στιβ Γουίτκοφ, τον ειδικό απεσταλμένο του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, ο οποίος ηγείται επίσης των διαπραγματεύσεων για την κατάπαυση του πυρός και έχει συναντηθεί με τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν τέσσερις φορές από τον Φεβρουάριο.