Οι πράσινοι στόχοι της ΕΕ περνούν μέσα από τον διπλασιασμό της αιολικής ενέργειας – Προκλήσεις και ευκαιρίες

Η ΕΕ πρέπει να υπερδιπλασιάσει τον τρέχοντα ρυθμό αύξησης της αιολικής ισχύος για να επιτύχει τους στόχους της για το 2030, αν και οι στόχοι της για την ηλιακή ενέργεια βρίσκονται σε καλό δρόμο.

Όπως αναφέρει η δεξαμενή σκέψης Ember στο Montel η «αιολική ενέργεια πρέπει να επιταχυνθεί. Για να επιτύχει τον στόχο της, η ΕΕ πρέπει να προσθέσει 37 γιγαβάτ ετησίως και το 2024 εγκατέστησε μόνο 16 γιγαβάτ».

Ελάχιστη πρόοδος

Το think tank έκανε τα σχόλια αυτά υπό το φως μιας ευρύτερης έκθεσης που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη, η οποία ανέφερε ότι σχεδόν δύο χρόνια αφότου η σύνοδος κορυφής COP28 έθεσε τον στόχο του τριπλασιασμού της παγκόσμιας δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, οι χώρες είχαν σημειώσει ελάχιστη πρόοδο.

Οι εθνικοί στόχοι είχαν αυξηθεί μόλις κατά 2% από την παγκόσμια συμφωνία στο ετήσιο περιβαλλοντικό συνέδριο του ΟΗΕ, υπογραμμίζοντας ένα επίμονο χάσμα μεταξύ των διεθνών δεσμεύσεων και του πραγματικού σχεδιασμού πολιτικής, πρόσθεσε.

Αυτή η έλλειψη ευθυγράμμισης «κινδυνεύει να υπονομεύσει όχι μόνο την πρόοδο στον τομέα του κλίματος, αλλά και την ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική ανθεκτικότητα των χωρών». 

«Η ευθυγράμμιση της εθνικής φιλοδοξίας με την παγκόσμια δέσμευση τριπλασιασμού μπορεί να βοηθήσει τις χώρες να προωθήσουν τις επενδύσεις, να μειώσουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και να επιταχύνουν την πρόοδο προς ασφαλή, οικονομικά προσιτά και καθαρά ενεργειακά συστήματα για όλους», υπογράμμισε η Ember.

Όπως αναφέρει η Katye Altieri, αναλύτρια παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας στην Ember, απαιτούνταν εθνικοί στόχοι για να βοηθηθεί ο σχεδιασμός και η δημιουργία πράσινης χωρητικότητας και ο καλύτερος τρόπος ενσωμάτωσής της στο δίκτυο, «με αποτέλεσμα ένα φθηνότερο και ασφαλέστερο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας».

Αναθεωρώντας τους στόχους

Σύμφωνα με το think tank σχεδόν δύο χρόνια μετά τη συμφωνία της COP28 για τριπλασιασμό της δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, οι περισσότερες χώρες δεν έχουν ακόμη αντικατοπτρίσει αυτή τη φιλοδοξία στους δικούς τους εθνικούς στόχους.

Ο τριπλασιασμός της παγκόσμιας δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030 είναι η μεγαλύτερη δράση αυτής της δεκαετίας για να παραμείνουμε στην πορεία προς την κλιματική αλλαγή κατά 1,5°C. Ωστόσο, παρά τη συμφωνία ορόσημο της COP28 για την επίτευξη 11.000 GW ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, οι εθνικοί στόχοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητοι και δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες.

• Από τον Ιούλιο του 2025, μόνο επτά χώρες εκτός ΕΕ είχαν ενημερώσει τους εθνικούς τους στόχους για το 2030. Συνολικά, 22 χώρες επικαιροποίησαν τους στόχους τους — 16 αύξησαν τους στόχους τους, ενώ έξι τους μείωσαν. Εντός της ΕΕ, 15 χώρες αναθεώρησαν τους στόχους τους στο πλαίσιο της οριστικοποίησης των Εθνικών Σχεδίων τους για την Ενέργεια και το Κλίμα ( ΕΣΕΚ ). Οι περισσότερες άλλες ενημερώσεις έγιναν μέσω τακτικών κύκλων σχεδιασμού και όχι ως άμεση απάντηση στη δέσμευση της COP28.
• Το τρέχον παγκόσμιο άθροισμα των εθνικών στόχων είναι μόλις 2% υψηλότερο από ό,τι στην COP28. Οι ενημερωμένοι εθνικοί στόχοι ανέρχονται πλέον συνολικά σε 7,4 TW, μόλις 2% υψηλότεροι από την πρώτη αξιολόγηση των στόχων της Ember τον Νοέμβριο του 2023 , και εξακολουθούν να είναι πολύ κάτω από τα 11 TW που απαιτούνται για την επίτευξη του στόχου τριπλασιασμού. Αυτό σημαίνει ότι οι παγκόσμιοι στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξακολουθούν να συνεπάγονται διπλασιασμό της δυναμικότητας του 2022 έως το 2030, αφήνοντας ένα κενό 3,7 TW από τον τριπλασιασμό που είχε δεσμευτεί.
• Εννέα από τους 20 μεγαλύτερους τομείς ενέργειας στον κόσμο δεν έχουν ακόμη ενημερώσει τους στόχους τους. Μεταξύ των 20 κορυφαίων παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας, μόνο η Κίνα και η Νότια Αφρική αναμένεται να ενημερώσουν τους στόχους τους το 2025. Άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, η Ρωσία, η Τουρκία και οι ΗΠΑ, δεν έχουν ακόμη θέσει ή/και αναθεωρήσει στόχους και είναι απίθανο να το πράξουν φέτος.

Οι αυξήσεις στις εθνικές δεσμεύσεις, ακολουθούμενες από ταχεία εφαρμογή, μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου του παγκόσμιου τριπλασιασμού. Η συμφωνία για τον παγκόσμιο τριπλασιασμό της COP28 είναι ζωτικής σημασίας για την προώθηση της παγκόσμιας προόδου όσον αφορά το κλίμα, την ενεργειακή ασφάλεια και τις οικονομικές ευκαιρίες. Οι σαφείς, φιλόδοξοι εθνικοί στόχοι είναι απαραίτητοι για την καθοδήγηση των επενδύσεων, τον σχεδιασμό της ευελιξίας του συστήματος και την υλοποίηση των παγκόσμιων υποσχέσεων για το κλίμα.

Διπλασιασμός και όχι  τριπλασιασμός

Από την COP28, η ανάλυση της Ember δείχνει ότι οι συνολικοί στόχοι για την ισχύ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για το 2030 έχουν αυξηθεί οριακά — από 7.238 GW σε 7.380 GW — μια αύξηση μόλις 2%. Αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση 2,2 φορές από τα επίπεδα του 2022, τα οποία χρησίμευσαν ως βάση για τη συμφωνία τριπλασιασμού. Επομένως, η εθνική φιλοδοξία παραμένει ευθυγραμμισμένη με τον διπλασιασμό και όχι τον τριπλασιασμό της ισχύος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η διαφορά μεταξύ του παγκόσμιου αθροίσματος των εθνικών στόχων στην COP28 και σήμερα, πριν από την COP30, είναι μια καθαρή αύξηση μόλις 142 GW. Το χάσμα μέχρι την επίτευξη του στόχου τριπλασιασμού παραμένει σχεδόν αμετάβλητο στα περίπου 3.700 GW , παρόμοιο με αυτό που ήταν όταν αναλήφθηκε η δέσμευση στην COP28.

Oι προειδοποιήσεις της WindEurope

Από την πλευρά της η WindEurope προειδοποιεί ότι η αργή ανάπτυξη του δικτύου καθυστερεί την ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας. Η ένωση καλεί την ΕΕ να ευθυγραμμίσει τον προϋπολογισμό της για την περίοδο 2028-2034 με το επερχόμενο Ευρωπαϊκό Πακέτο για τα Δίκτυα, ώστε να ενισχύσει τις επενδύσεις, να βελτιστοποιήσει την αδειοδότηση και να εξασφαλίσει πιο έξυπνη πρόσβαση στο δίκτυο για την κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης.

Τους επόμενους μήνες η Κομισιόν θα παρουσιάσει τη δέσμη μέτρων για τα ευρωπαϊκά δίκτυα. Αναμένεται να περιέχει μέτρα για τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των υποδομών δικτύου μέσω καλύτερου σχεδιασμού, ταχύτερης αδειοδότησης και ισχυρότερης διατομεακής ολοκλήρωσης. Και αποτελεί την ιδανική ευκαιρία για την ευθυγράμμιση των νομοθετικών προτάσεων για την επείγουσα ενίσχυση των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας με τους επενδυτικούς στόχους του ΠΔΠ.

Καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ολοκληρώνει τη δημόσια διαβούλευσή της σχετικά με το Ευρωπαϊκό Πακέτο για τα Δίκτυα Ενέργειας, ακολουθούν οι συστάσεις της ευρωπαϊκής αιολικής βιομηχανίας σχετικά με το τι πρέπει να περιέχει.

• Σχεδιασμός δικτύου:  Τα δίκτυα αποτελούν ύψιστη προτεραιότητα για τις ευρωπαϊκές υποδομές. Θα πρέπει να σχεδιάζονται με μια προσέγγιση από πάνω προς τα κάτω σε επίπεδο ΕΕ ή σε περιφερειακό επίπεδο αντί για την προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω που χρησιμοποιείται σήμερα στο Δεκαετές Σχέδιο Ανάπτυξης Δικτύων (TYNDP), το κύριο εργαλείο σχεδιασμού δικτύων της Ευρώπης. 
• Αδειοδότηση:  Η έγκριση νέων γραμμών μεταφοράς μπορεί να διαρκέσει έως και μια δεκαετία. Η αδειοδότηση επιβραδύνεται από πολύπλοκες και ασυνεπείς διαδικασίες. Τα έργα ανανέωσης της ενεργειακής απόδοσης και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας αντιμετωπίζουν παρόμοιους ξεπερασμένους κανόνες. Η Ευρώπη χρειάζεται ταχεία και ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων αδειοδότησης, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών μίας στάσης, των ψηφιοποιημένων διαδικασιών και των εναρμονισμένων περιβαλλοντικών κανόνων. 
• Πρόσβαση στο δίκτυο:  Η πρόσβαση στο δίκτυο αποτελεί το πιο διαδεδομένο εμπόδιο στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το μοντέλο «όποιος έρχεται πρώτος, εξυπηρετείται πρώτος» επιτρέπει σε κερδοσκοπικά έργα να μπλοκάρουν τη χωρητικότητα του δικτύου, παραγκωνίζοντας ώριμα έργα.  Απαιτείται ένα πιο έξυπνο σύστημα για την ιεράρχηση έργων που μεγιστοποιούν τη χρήση της σύνδεσής τους στο δίκτυο ή που συμβάλλουν στην επιταχυνόμενη ολοκλήρωση του συστήματος.
• Χρηματοδότηση του δικτύου:  Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή  εκτιμά ότι έως το 2030 πρέπει να κινητοποιηθούν 584 δισεκατομμύρια ευρώ για επενδύσεις στο δίκτυο. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να εξετάσουν μέσα όπως τα πράσινα ομόλογα, τις εγγυήσεις με κρατική υποστήριξη ή την στοχευμένη υποστήριξη των διαχειριστών συστημάτων διανομής, ώστε να διασφαλιστεί η οικονομική προσιτότητα για τους τελικούς χρήστες.
• Ευελιξίας: Οι περικοπές στην αιολική ενέργεια αυξάνονται λόγω της περιορισμένης χωρητικότητας και ευελιξίας του δικτύου. Ωστόσο, η διαφάνεια σχετικά με τους όγκους και το κόστος των περικοπών παραμένει χαμηλή και η αποζημίωση είναι ασυνεπής μεταξύ των κρατών μελών, ακόμη και όταν η νομοθεσία της ΕΕ το επιβάλλει. Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και επιβραδύνει περαιτέρω την ανάπτυξη. Η απόκριση από την πλευρά της ζήτησης, η αποθήκευση σε μπαταρίες και οι υβριδικοί σταθμοί που βρίσκονται σε κοινή εγκατάσταση πρέπει να γίνουν βασικό μέρος του σχεδιασμού του δικτύου και να μην παραμείνουν τόσο ευχάριστες.